Dr. Arslan Kabukcuoğlu: . Serbest bölgeler, yerli ile yabancı sermaye arasında köprü olmalıdır.

Serbest bölgeler, ülkede geçerli ticari, mali ve iktisadi alanlara ilişkin hukuki ve idari düzenlemelerin uygulanmadığı veya kısmen uygulandığı sınai ve ticari faaliyetler için daha geniş teşviklerin tanındığı ve fizik olarak ülkenin diğer kısımlarından ayrılan yerler olarak tanımlanmaktadır. Dünya devletlerinin birbirleriyle ilişki kurmasında, kaynaşmasında, politik ve ekonomik gelişmeyi sağlamasında serbest bölgelerin büyük önemi vardır. Serbest bölgelerin kurulması, bu ilişkileri geliştirecektir; ülkeye yabancı sermaye çekecek, yabancı yatırımlar gerçekleşecek, teknoloji transferi söz konusu olacak ve yeni pazarlar bulunacaktır. Serbest bölgede mevzuatın esnekliği nedeniyle ithalat, ihracat ve transit ticaret hızlanacaktır. Firmaların maliyetlerinde düşürücü bir etki yaratma potansiyeli olan serbest bölgelere sahip olan ülkelerin uluslararası rekabette gücü artmaktadır.
Serbest bölgeler, milattan önce 2000 yıllarında kurulmuştur. OECD verilerine göre 130 ülkede 3.520 tane serbest bölge vardır. Ülkemizde ise cumhuriyetle birlikte 1927 yılında kurulmuştur. Şu anda 18 serbest bölgeye sahibiz. 520’si yabancı olmak üzere, 2 bin firma faaliyet göstermektedir. Yaklaşık 80 bin kişi bu alanda çalışmaktadır. Serbest bölgede birtakım kolaylıklar sağlanmaktadır. Bu kolaylıklar; finansal teşvikler, amacına özel olarak oluşturulmuş altyapı, koşulsuz ve sınırsız kâğıt transferleri, arsa, bina ve tesislerde elverişli fiyatlar, pazara ulaşmada kolaylıktır.
Serbest bölgeler, başlangıçta endüstriyel bölgeler, serbest üretim bölgeleri, serbest ihracat bölgeleri gibi fonksiyonlarıyla isimlendirilirken günümüzde kavram çok değişmiştir. Çin, Brezilya ve Filipinler’de olduğu gibi pek çok fonksiyona sahip olmakla ve ekonomik bölge olarak adlandırılmaktadır. Bunun yanında, serbest bölge, toprak sınıflandırma kavramı da değişmiştir. Herhangi bir fabrikanın küçük bir alanı, küçük bir arazi de serbest bölge olarak ilan edilebilmektedir. Bazen de serbest bölge fikri, bir şehri kapsamakta, serbest şehir serbest bölgesi oluşturmaktadır. Bazı ülkeler için serbest bölgeler çok genişlemiş öyle ki toplam ihracatın yüzde 80’ini yapar hâle gelmiştir. Serbest bölgeler yabancı sermayeyi çekme özelliğiyle yabancı sermayeyi üretken sermaye hâline getirebilmektedir. Serbest bölgeler; ülkelerin gelir ve istihdamını artırmak, imalat sanayisini çeşitlendirmek, bu malların ihracatını sağlamak, yabancı sermayeyle bağlantı kurarak emeğin beceri düzeyini artırmak ve teknoloji transferi gibi ülkelere pek çok yarar sağlamaktadır. Buna karşın serbest bölgelerin birtakım handikapları da vardır, altyapı çalışmalarının beklenen yararı sağlamadığı ve getirilerinden çok daha fazla olduğu durumların örnekleri de vardır, döviz kazancı sağlamadığını vurgulayan görüşler de vardır. Serbest üretim bölgelerinin ev sahibi ülkelere refah etkisini araştıran çalışmaların bazılarında da refah düzeyini düşürdükleri görülmüştür.
Sonuç olarak, yabancı sermaye ve büyük ölçekli yerel sermaye fraksiyonları bu bölgelerde asıl fayda sağlayacak aktörler olarak karşımıza çıkmaktadır. Yalıtılmış serbest piyasa alanları yaratmak yerine ülke çapında reformların bir tamamlayıcısı olarak kullanılmalıdır. Bölgelerden sağlanacak faydalar ancak tüm ülke genelinde yerli firmaların rekabet gücünü artıracak ekonomi politikaları ve yapısal reformlarla eş zamanlı olmalıdır. Serbest bölgeler, yerli sermaye ile yabancı sermaye arasında köprü olmalıdır. Ülkemizde serbest bölgelere yerli sermaye akımı olmuş; yerli sermaye, yabancı sermayenin geleceği söylemleriyle o bölgelerde iş yapmaya çalışmış ve burada kısmen istismar yapmışlardır. Serbest bölge özellikle işçilerin aleyhine çalışmaktadır. Büyük bir ekonomik ve sosyokültürel gelişmişlik gösteren Eskişehir’de animasyon, dijital oyun, sinema ve tasarım sektörleri amaçlı bir serbest bölge ile endüstriyel amaçlı bir serbest bölgeye ihtiyaç vardır.
(Mikrofon otomatik cihaz tarafından kapatıldı)
BAŞKAN – Tamamlayın sözlerinizi.
ARSLAN KABUKCUOĞLU (Devamla) – Bu yatırımlar ülke ekonomisine önemli katkılar sağlayacaktır.
Yüce Meclisi saygıyla selamlarım. (İYİ Parti sıralarından alkışlar)